Ersatzgeschichte

Aan Maria-Godelieveke Luyckx

Het zal ons benieuwen te zien hoe onze kleinkinderen zullen reageeren op het gebruik van vreemde woorden in hun moedertaal... Maar ik ben persoonlijk een boon indien het woord "ersatz" vóór de toekomst niet dezelfde uitwerking teweeg brengt op den geest der ons opvolgende generaties, als het woord "pest" op de goedgeloovige gemeente der middeleeuwen en een kolendragers schietgebedeken op de zedige ooren van Ernest Claes zijn "Witte".

't Is maar... wij leven in den ersatz... wij zwemmen er in... hij dringt binnen in ons langs al onze poriën en 't zou me geen sikkepit verwonderen moesten onze kinderen ons straks vermoeid ziende van den arbeid, beweren dat het maar ersatz-zweet is wat op onze slapen perelt!... Wij vergaan in den ersatz!...

's Morgens vroeg reeds begint de aanval : wijl g'uit 't bed stapt half uitgerust van ersatz-slaap enkele malen onderbroken door 't bedenkelijk ronken van vliegtuigmotoren en 't effect van het simpele glas ersatz-bier dat ge bij uw avondmaal hebt genoten, begeeft gij u naar uw waschtafel om den strijd aan te vangen met de ersatz-scheercreem die onmeedoogend aan uw kin vast vriest en een defensief succes behaalt tegen de ersatz-scheermesjes waarvan 't staal zich schaamt al de eigenschappen van het blik te vertoonen. Intusschen is moeder er in de keuken in gelukt met een dozijn ersatz-solfertjes een ersatz-gazet in brand te krijgen, die het Goddank niet-ersatz hout doet opvlammen. Iets anders is het om de ersatz-kolen te doen bewijzen dat zij kunnen branden!... Daarom, wil moeder met de ersatz-koffie vaardig komen, vertrouwt ze maar heur moor toe aan het ersatz-vlammetje van 't gasvuur!... En gaat over tot de ingewikkelde behandeling van 't ersatz-brood om er in te gelukken daar welgemaakte boterhammen uit te snijden... Boterhammen... bij wijze van spreken... soms zijn het wel half-boter half-broodhammen en een enkele maal zijn 't zelfs zuivere confituur-hammen... van ersatz-gelei natuurlijk!...

Middelerwijl is het u misschien gelukt uw toilet te maken met de ersats-zeep die u daarvoor ten dienste staat en hebt gij een Davidspsalm in stilte aangeheven omdat gij u nog niet hoeft af te droogen met een ersatz-serviet, maar nog steeds beschikt over de glorieuse resten van een vooroorloogschen spons-handdoek. Verlies nu vooral uw zelfbeheersching niet bij 't aankleeden.... Hebt ge ersatz-halsboorden, laat ze aan de sluiting afscheuren zonder u te ergeren en hebt ge dito-halsboordknopjes, laat ze verduldig hun slappe lippen onder en boven keeren om toch aan 't hemdknoopsgat te ontsnappen... Windt g'u op... ge zijt een verloren man en onder 't half uur zit g'aan den disch niet, als gij nog ooit met 'n halsboord aan den disch verschijnt...

Dan begint 't ontbijt... Naast de gelei-geschiedenis kunt u er misschien in slagen uw keus te laten vallen op ersatz-kaas. Hoe men erin gelukt is dat produkt 'kaas' te noemen blijft nog steeds een raadsel, de grondstof waaruit het is geboren houdt de gulden middenweg tusschen in de zongedroogde gebluschte kalk en niet gesuikerde bladerdeeg zonder melk bereid. Indien gij eieren verlangt of spek, zonder millionnair te zijn of zwarthandelaar, zult gij als ersatz-product een min of meer geslaagde foto van de spijzen moeten voor u leggen... Wat wilt g'er aan doen, hennen en zwijnen zijn toch ook maar dieren en die wenschen zich met die menselijke ersatz-geschiedenis niet in te laten, zoodat nog geen enkel hoen erin gelukt is een ersatz-ei te leggen en geen biggetje mocht leeren hoe een paar ersatz-hammen worden aangekweekt. Nu misschien kunt g'u wel troosten met een ersatz-suikertje in uw koffie-surrogaatje te doen en weigert het sacharientje beslist te smelten, dan blijft u 't genoegen het te zien vlotten aan de oppervlakte van 't vocht.

Dan volgt 't genoegen van de eerste ersatz-sigaret... indien u natuurlijk over sigaretten beschikt, laat het eigenmaaksel zijn of fabricatieproduct, beiden hebben dit gemeen dat zij beslist doeltreffend zijn, aangezien ze als aandacht-afleiders een probaat middel blijken te wezen: verliest ge ze een moment uit 't oog dan kunt g'er zeker van zijn dat ze u zonder gewetenswroeging in den steek laten en dat er een ander solfertje van 't reeds karig rantsoen bij te pas komt om ze enigszins het uitzicht van rookartikel terug te schenken. Een min gelukkige samenloop van omstandigheden kan overigens uw tabakhandelaar hebben verplicht uw morgensigaret te vervangen door een portie kauwtabak die u zal toelaten een dubbel goed werk te verrichten in 't buitenkomen: de versterving van een sigaret en de aalmoes van een pruimpjetabak aan den eerste bedelaar die gij ontmoet.

De waaarheid verplicht ons verder er u aan te herinneren dat het een zegen is van op straat niet langer als rooker op te treden en dit is bedoeld niet alleen als kiescheidsvoorzorg tegenover de u ontmoetende lotgenooten die over het aroma van uw rooksel mochten in twijfel verkeeren, dan wel als veiligheidsmaatregel voor u zelf : op regenachtige dagen uit hoofde van de bedenkelijke ondoordringbaarheid van uw ersatz-schoenen; bij gebruik van een fiets, omwille van de steeds dreigende ontploffingsneigingen van uw ersatz-banden en bij eventueel gebruik van den tram, ten aanzien van de dreigende nieuwe politieverordening en de daarbijgaande niet-ersatz-boete.

Zulk een ersatz-dag is zelfs verbonden aan tijd waarvoor men Goddank nog de behoefte niet heeft gevoeld een ersatz-product uit te vinden. Zoo brengt ook die dat u aan het diner... en dat, helaas, is wel degelijk tot in een hooge mate vervangen... Hoe onze huisvrouwen het klaarspelen met ersatz-kubbetjes ter vervanging van het steeds afwezige vleesch en beenderen een ersatz-vleeschnat op tafel te brengen... Hoe de afgeroomde melk die doet denken aan een bleeke saus, erin gelukt op melkpap te gelijken en de even bleeke pap, die bij aardappel of groente te pas komt, zijn naam van saus kan handhaven, is een van die moderne aanpassingswonderen in de natuur waarvoor Darwin reeds zijn halve leven heeft prijsgegeven. Maar dat heet toch diner... en 't zal mij niets verwonderen als over afzienbaren tijd 't menu zal bestaan uit een eerbiedwaardige reeks van geschikte vitaminentabletten, afgewisseld met de noodige vervangingscomprimés voor groenten, vleesch en nagerecht... Het diner in 't oude vestzakje... 't einde van de bloedvergiftiging ten gevolge van 't gebruik van blikjes en 't afschaffen van de huisvrouw met de bolroode wangen onder den invloed van het blakende keukenvuur... Hoera! voor den ersatz!...

Waar die ersatz-geschiedenis moet eindigen? Dat mag Joost weten... Maar wij zijn er thans van overtuigd, ik tenminste, ik ben dat voor wat mij betreft, dat Europa zich zelf voeden kan... zonder iemands hulp, door zijn eigen macht... 't Heeft al wat het hebben moet; al schijnen wij niet te hebben wat wij begeeren. Maar dit is slechts een kwestie van "nuances". Immers, men zou daarover heel wat vragen kunnen stellen, zoo bijvoorbeeld: "Had Adam wat wij nu hebben?" Ha! En misschien kan ik wel de vraag met een kleine variante stellen: "At Adam mayonnaisesaus?"... Ha! Ofwel nog: "Wat aten onze voorouders vooraleer de aardappel in Europa werd ingevoerd?"... Ha! En dienvolgens: "Waren zij dan niet gelukkig onder voorwendsel dat zij geen aardappelen aten?"... Ha!... Of nog: "Wat dronk men in Holland vooraleer uit Indië de thee werd ingevoerd?"... Ha! Of als gij het nu op een meer sentimenteel plan wilt verschuiven : "Omdat men voor het invoeren van de koffie, ik weet niet wat als warme drank gebruikte, heeft die drank dan een invloed uitgeoefend op de verstandhouding der jonge huisgezinnen?"... Ha!... Zoo ziet ge nu zelf...

Hoewel, ik blijf droomend staren voor het uitstalraam van dien vriend bollenfabrikant uit mijn geburen waar sinds 'n paar dagen enkele chocolaten-sinterklazen prijken van circa 20 cm. hoog aan den ongelooflijk schamele prijs van 600 frank 't stuk! Natuurlijk is het niet vanwege 't begeeren naar onbereikbare chocolade dat de prijs zoo vervaarlijk aandoet. Die chocolaten sinter-klazen behooren tot de reeks der antiquiteiten en daar ligt de kneep. Ha!...